Programma 2: Duurzaam en leefbaar

Doelstellingen

• We verbeteren onze dienstverlening door aanpassing van onze werkwijzen (proces- en ketengericht werken) en het gebruik van klantervaringen,
• We bouwen verder aan het Digitaal Stelsel Omgevingswet, zodat initiatiefnemers, belanghebbenden en andere stakeholders effectief en efficiënt geholpen kunnen worden.  
• Het beperken van het woningtekort en het vergroten van de keuzemogelijkheden (typologie, prijssegment en woonmilieu) van woningzoekenden uit Helmond en de regio- door het toevoegen van woningen en door het bevorderen van de doorstroming
• We streven naar een groei van15.000 woningen tot 2040, zoals afgesproken met regio, provincie en rijk.
• De sociaal-economische tweedeling willen we in de stad verminderen, ook via de woningbouw.
• De bestaande woningvoorraad wordt verduurzaamd en levensloopbestendig. Doel is te komen tot leefbare levensloopbestendige wijken, waar mensen binnen hun sociale netwerk stappen op de woningmarkt kunnen zetten.
• In 2030 is de sociale huurwoningvoorraad verduurzaamd naar label A.
• Met de wijkontwikkelingsplannen worden onze wijken versterkt met fysieke en sociaal-maatschappelijke ingrepen.
• We realiseren sterke robuuste groenstructuren, waarin minimaal een basiskwaliteit natuur in stand kan blijven. De stad wordt groener en natuurrijker.
• We zorgen dat de openbare ruimte duurzamer en klimaatbestendiger wordt.
• We beginnen met de uitvoering van de visie van de warmtetransitie (zie paragraaf 4.2.4)
• We werken verder aan de uitvoering van de Gebiedsvisie Stiphout.

Wat hebben we al bereikt?

• Wat betreft woningbouw was 2023 een goed jaar: er kwamen maar liefst 896 woningen bij. Maar voor dit jaar en komend jaar vallen de aantallen tegen. Daarom willen we extra capaciteit inzetten om het hele bouw- en vergunningsproces te versnellen.
  Ook zien we de marktomstandigheden verslechteren (stijgende bouwkosten en personeelsschaarste). Hier spelen we op in. Naast ons voorstel voor een reserve Woningbouwfonds, doen we natuurlijk ook een beroep op de rijksmiddelen die de komende jaren in deze regio worden gestoken en datzelfde beogen. Voor Houtsdonk hebben we een ruime bijdrage ontvangen van het rijk.
• Ons beleid hebben we vastgelegd in de nieuwe woonvisie, met veel aandacht voor de betaalbaarheid. Die visie kwam tot stand in nauwe samenspraak met betrokken partijen én inwoners. Ook zijn we volop bezig met de ontwikkeling van een nieuw grondbeleid, dat we in het Ambitieakkoord al hadden aangekondigd. Daarmee nemen we vaker zélf een gebiedsontwikkeling ter hand en draaien we dus zelf aan de knoppen. Een belangrijke overweging is de noodzaak tot het toevoegen en behouden van betaalbare woningen, juist ook in wijken waar nu nog weinig betaalbare woningbouw is. Daarnaast is actief grondbeleid soms nodig voor het realiseren van maatschappelijke voorzieningen, recreatie- en natuurgebieden of bijvoorbeeld aantrekkelijke werklocaties. Kortgeleden hebben we over dit nieuwe grondbeleid een eerste informatieve bijeenkomst met de gemeenteraad gehad. Deze begroting is opgesteld vóór de behandeling van de nota grondbeleid in de raad.
• Er is hard gewerkt aan de introductie van de Omgevingswet. Dankzij de inzet van veel medewerkers is de invoering soepel gegaan en zijn processen binnen de organisatie verbeterd. Denk bijvoorbeeld aan de omgevingstafel, waarin we ruimtelijke initiatieven integraal, vanuit alle disciplines én sneller kunnen beoordelen. Met als doel: eerder duidelijkheid voor initiatiefnemers en een organisatie die efficiënter en slagvaardiger werkt. De bijbehorende omgevingsvisie is al door de raad vastgesteld en geeft richting aan hoe we omgaan met onze schaarse ruimte.

Wat gaan we ervoor doen?

Oprichting Reserve Woningbouwfonds
We willen tot 2028 een extra stimulans aan de woningmarkt geven om de realisatie van het betaalbare segment (sociale huur, middenhuur en betaalbare koop) te ondersteunen. Voor ondersteuning van de sociale huur heeft de gemeente al een bestaande reserve/subsidieregeling. De Reserve Woningbouwfonds vormt hierop een aanvulling.

De Reserve Woningbouwfonds is bedoeld om projecten beter haalbaar te maken, bijvoorbeeld door investeringen in de randvoorwaarden rondom woningbouw, zoals ontsluiting en voorzieningen rondom een gebouw. En ook voor de inzet van capaciteit binnen de ontwikkelketen van de gemeente, om hiermee de woningbouw te continueren of te versnellen. Dit alles onder voorwaarde dat er geen sprake is van staatssteun.  Van 2025-2028 wordt jaarlijks € 2,5 miljoen uit de algemene reserve toegevoegd aan deze nieuwe reserve (in totaal € 10,0 miljoen). We gaan op korte termijn een beleidskader uitwerken voor de inzet van deze middelen.

Gebiedsontwikkeling, strategie & onderzoeken
In de verstedelijkingsafspraken, die zowel SGE als MRE hebben gemaakt met het rijk, heeft Helmond afspraken gemaakt over een integrale groei van de gemeente met 15.000 woningen en bijhorende voorzieningen en arbeidsplaatsen tot 2040. Daarnaast zijn ook afspraken gemaakt over toename van het aantal arbeidsplaatsen en werklocaties, voorzieningen in brede zin en noodzakelijke investeringen in de mobiliteit. Dit onder de noemer van de schaalsprong. Belangrijk doel daarbij is dat deze schaalsprong de hele gemeente ten goede komt.

Voor de opgave in het Centrum+-gebied werken we daarvoor momenteel (2024) aan het Ontwikkelperspectief Centrum+ Helmond 2040: een integrale ruimtelijke vertaling van beleidsdoelstellingen voor klimaatadaptatie, gezondheid, mobiliteit en verdichting. Het laat zien welke stad Helmond momenteel is, welke stad het wil en kan zijn en waarop ingezet moet worden om dat te bereiken. Het wijst cruciale sleutelprojecten, stadsstructuurversterkende projecten en ontwikkellocaties aan ter ondersteuning van besluitvorming binnen deze verstedelijkingsopgave.

Om de groei van de stad op een duurzame manier te laten plaatsvinden, zijn bepaalde ingrepen randvoorwaardelijk. Bijvoorbeeld het zorgen voor een energie-infrastructuur die de nieuwe 10.000 woningen in het centrale deel van de stad van duurzame energie kan voorzien, en het toevoegen van voldoende voorzieningen voor de huidige en nieuwe bewoners.

Maar het gaat ook om het aanpassen van grote (infra)structuren in de stad om een goede leefomgeving en een goede bereikbaarheid te realiseren. Hiervoor zijn aanpassingen in de mobiliteitsstructuur nodig, die passen bij de duurzame ambities. En het aanpassen en versterken van de groene infrastructuur van de stad draagt bij aan een robuuste groenstructuur zodat iedere inwoner van Helmond toegang heeft tot een gezonde leefomgeving. Op deze manier gaat de verstedelijkingsopgave integraal samen met de mobiliteitstransitie, het benutten van OV-bereikbaarheid, meer ruimte voor wandelen en fietsen, het vergroenen van de buitenruimte en het verduurzamen van de energie-infrastructuur en biedt meekoppelkansen voor kwetsbare wijken.

Het ontwikkelperspectief geeft de handvatten voor samenhang en volgordelijkheid van deze projecten en randvoorwaardelijke ingrepen. Op basis van deze handvatten zal een uitvoeringsprogramma met bijhorende investeringsvraag worden opgesteld. Dit zal in de volgende begroting meer concrete invulling kunnen gaan geven aan de benodigde investeringen. Dit uitvoeringsprogramma zal periodiek worden bijgesteld op basis van nieuwe inzichten en kansen (financieel, ruimtelijk, markt) die zich voor kunnen doen.

Ook zal het uitwerken van deze projecten en ontwikkellocaties in 2025 starten als onderdeel van dit meerjarig uitvoeringsprogramma, om de opgave uit het verstedelijkingsakkoord te kunnen realiseren. Daarnaast is blijvende inzet nodig op de lobby, gericht op het verkrijgen van de benodigde financiële middelen voor deze integrale opgave.

Omgevingsplan
Het omgevingsplan vervangt de huidige bestemmingsplannen, lokale verordeningen en gedecentraliseerde Rijksregels in het fysieke domein. We moeten uiterlijk begin 2032 een gebiedsdekkend omgevingsplan hebben. We groeien daar via een transitiepad de aankomende jaren stapsgewijs naartoe. In 2025 brengen we het omgevingsplan voor 't Hout ter besluitvorming naar de raad. Daarnaast starten we in 2025 met het opstellen van het omgevingsplan voor de wijken Brouwhuis, Rijpelberg en Dierdonk. Besluitvorming hierover vindt plaats in 2026.

Nota Ruimtelijke Kwaliteit
De Welstandsnota is het belangrijkste toetsingskader voor de Adviescommissie Ruimtelijke Kwaliteit bij haar adviserende rol voor ontwikkelingen en vergunningverlening in het fysieke domein. Op 1 januari 2024 is de Omgevingswet in werking getreden. Het actualiseren van het huidige beleid is noodzakelijk vanuit het aangepaste regime. Daarnaast dateert de huidige Welstandsnota uit 2014 en sluit deze niet meer goed aan bij de huidige en toekomstige ontwikkelingen, waaronder de noodzaak om energiebesparende en andere duurzame maatregelen een plek te geven binnen het thema ruimtelijke kwaliteit. Tot slot is de nota een belangrijke bouwsteen van het te ontwikkelen integrale omgevingsplan en is ruimtelijke kwaliteit een belangrijk thema in het kader van de schaalsprong. Een actueel beleidskader is daarvoor noodzakelijk.

Daarnaast heeft de gemeenteraad op 23 mei 2024 het college via een motie opdracht gegeven om de welstandnota zodanig aan te passen dat de benodigde financiën voor esthetische aanpassingen beter in verhouding staan tot de totale projectkosten en dat bij aanpassingen die nauwelijks gezien/ervaren worden een lagere verhouding moeten kunnen volstaan. Hiervoor trekken we incidenteel € 75.000 uit. Dit kan gedekt worden uit de reserve Bouwleges en Omgevingswet.

Regionale woonafspraken
Helmond is de tweede stad van de Brainportregio en tegelijkertijd centrumstad van de Peel. In het coalitieakkoord is afgesproken volop te investeren in deze samenwerkingsverbanden. Als gevolg van de landelijke Woondealafspraken tussen Rijk en regio's komen taken op gebied van Wonen bij het MRE te liggen. Daarvoor is in de loop van 2023 het MRE Wonen en Ruimte opgericht, met daaronder diverse woondeal werkgroepen. Hiervoor is extra ambtelijke capaciteit nodig.

Helmond werkt zowel op SGE-niveau als MRE-niveau samen in het kader van de gemaakte woonafspraken. Regionale samenwerking is essentieel op diverse thema's in het woondomein, omdat onze woningmarkt regionaal functioneert. Er wordt scherp gelet op het voorkomen van dubbelingen in de taken tussen SGE en MRE.

Het SGE maakt haar jaarplanning medio oktober 2024. In ieder geval blijven het AO Wonen, Kopgroep Wonen, het POHO Wonen, de ambtelijke kennissessies en WoonST 2.0 (bouw gestandaardiseerde sociale huurwoningen) doorlopen in 2025.

Op MRE-niveau worden in 2025 de volgende taken opgepakt:

• Monitoring; bijhouden van mogelijkheden en voortgang van de woningbouwproductie. Voorzien in stuurinformatie op de relevante items uit de Woondeal. Uitwerking inzicht in betrokkenheid van woningcorporaties in de plannen. Doorlopend naar 2026
• Woningbouw regie: mogelijk maken van sturing, o.a. op woningbouwversnelling, bouwstroom, prioritering en kwaliteit van de plannen (ruimtelijk en sociaal). Inzicht in die onderdelen waar sturing nodig is. Doorlopend naar 2026
• Studentenhuisvesting; Inzicht verschaffen in behoefte/ aantallen/ typologie etc. en duidelijkheid in welke corporaties participeren. Pilots studentenhuisvesting opstarten.
• Woondeal met het rijk en provincie; een geactualiseerde en gedragen Woondeal 2025. Woondeal loopt tot en met 2030.
• Versterken posities woningcorporaties: locaties voor sociale huur en sociale koop in beeld, procesoptimalisatie, instrumenten en voorwaarden planontwikkeling. Definities (grondprijs, standaardisatie kavels).
• Regionale woon-zorganalyse: opstellen van een regio-gedragen woonzorganalyse en woonzorgvisie. Doorlopend naar 2026
• Duurzaamheid: ambities duurzaamheid vertalen naar bouwopgave en maatregelen. Doorlopend naar 2026

Huisvesting arbeidsmigranten
Dit betreft het project Flexôtel op Varenschut. In 2024 is de start gemaakt met de aanvraag omgevingsvergunning. Daarnaast gaat de wijziging bestemmingsplan lopen. Deze procedures zullen in 2025 verder doorlopen. De beoogde output voor 2025 is afhandeling van de procedures en het bouwrijp maken van de locatie. Dit is een tussenresultaat. Naar verwachting zal in 2026 het Flexôtel voor arbeidsmigranten worden opgeleverd.

Afwegingskader wonen en zorg
In Helmond willen we voor alle denkbare doelgroepen, en verspreid door de stad, wonen met zorg mogelijk maken. Dit gaat niet vanzelf en is een proces van lange adem. In 2025 ontwikkelen en implementeren we samen met de externe woon- en zorgpartners afwegingskaders wonen en zorg. Hiermee beoordelen we binnenkomende woonzorginitiatieven op behoefte, passendheid en kwaliteit.

Ook kunnen we hiermee afwegen waar welke woonzorgvoorzieningen passend zijn, mede gezien behoefte en veerkracht van de (directe) omgeving. Hier ligt een link met de regionale woonafspraken (o.a. woonzorganalyse) en de uitwerking van nieuwe wetgeving (Wet versterking regie Volkshuisvesting, in verband met specifieke aandachtsgroepen). In 2024 is reeds gestart met de voorbereidingen. Verdere besluitvorming zal in 2025 plaatsvinden, waarna de afwegingskaders structureel kunnen worden toegepast.

Onder meer vanuit de prestatie-afspraken met de woningcorporaties en zorgpartners gaan we ook verder met het ontwikkelen van strategieën en voorstellen over tot (pre)mantelzorgeenheden, wooncoaches, Praat vandaag over morgen en het vaststellen/uitvoeren van beleid om passende woonvormen voor zorgdoelgroepen (beter) mogelijk te maken, zoals woningdelen en kamerverhuur.
Grondbedrijf
Het Grondbedrijf faciliteert ontwikkelingen door de beleidsdoelstellingen mee te nemen in het grondbeleid. In de paragraaf 5.7. Grondbeleid is dit verder toegelicht.

Eeuwigdurende grafrust
Samen met diverse geloofsgemeenschappen zijn we op weg om te voorzien in de behoefte aan ruimte voor eeuwigdurende grafrust. Er is grotendeels overeenstemming over de randvoorwaarden waaronder de grafrust vorm kan worden gegeven. De verwachting is dat in 2025 een verkenning zal worden gedaan naar mogelijke locaties. Het beheer van die locatie/begraafplaats voorzien we vooralsnog in de vorm van een stichting. We faciliteren de gesprekken over locaties en het juridische pad om te komen tot een stichting.

Beleidsintensivering

Investeringen

Landschapspark Kloostereind
In de periode 2019-2021 is een visie voor Landschapspark Kloostereind opgesteld. Op 13 april 2021 is de Visie Landschapspark Kloostereind vastgesteld door de gemeenteraad. Hiervoor heeft de raad in 2021 140.000 euro beschikbaar gesteld. Dit geldt is reeds besteed aan de ontwikkeling van de inrichtingsvisie.

Afgelopen jaar is middels het opstellen van een concept-inrichtingsvisie, nadere invulling gegeven aan het raadbesluit van 13 april 2021. Deze concept-inrichtingsvisie heeft tot en met 12 april ter inzage gelegen voor bewoners en belanghebbende partijen in Helmond. Tijdens de informatieavond op 7 februari 2024 was er enthousiasme over de vergroening en landschappelijke projecten uit de visie. Nu het uitvoeringsprogramma vorm krijgt worden middelen aangevraagd voor de uitvoering van landschapsprojecten, maar ook voor investeringsprojecten zoals de aankoop van (agrarische) gronden om de doelstellingen uit de concept-inrichtingsvisie daadwerkelijk waar te kunnen maken en deze tot uitvoering te brengen.

Na het verwerken van de zienswijzen worden de definitieve inrichtingsvisie, het toetsingskader en het uitvoeringsprogramma opgeleverd. De planning is om in september 2024 de inrichtingsvisie, het toetsingskader en het bijhorend uitvoeringsprogramma besluitvormend aan u voor te leggen.

Wonen
In de begroting 2023 zijn voor de jaren 2025 en 2026 voor “Wonen” een kansrijke investering opgenomen van in totaal € 700.000. Dit is onterecht opgenomen als investering, waardoor deze kansrijke investering afgesloten kan worden. De afdeling heeft een reserve genaamd Stimuleren Wonen waar zij diverse kosten uit kunnen betalen (werkbudget). Op dit moment is de reserve voldoende toereikend om de kosten te dekken. Deze investering is tevens niet gevormd uit de reserve Stimuleren Wonen.
Met het afsluiten van deze investering vervallen de geprognotiseerde afschrijvings- en rentekosten.

Strategische grondaankoop regisserende en strategische verwervingen
In de nota grondbeleid 2024 is opgenomen dat we vanaf de begroting 2025 elk jaar 2 budgetten opnemen in het investeringsprogramma voor verwervingen:

• Een budget van € 5 miljoen voor regisserende verwervingen. Dat zijn verwervingen op gebieden waarvoor de gemeenteraad eerder al een visie of een plan heeft vastgesteld, maar waarvoor het nog te vroeg is om al een grondexploitatie te kunnen vaststellen.
• Een budget van € 2,5 miljoen voor strategische verwervingen. Dat zijn verwervingen op alle andere gebieden in de stad, dus de gebieden waarvoor nog geen grondexploitatie is vastgesteld en waarvoor ook nog geen plan of visie is vastgesteld door de raad.

Met deze budgetten kan het college van B&W slagvaardig handelen. Als in een begrotingsjaar geen verwervingen worden gedaan (of een gedeelte is gebruikt) komt het (restant) budget van dat jaar te vervallen. De rente over deze verwervingsbudgetten wordt gedekt uit de reserve grondbedrijf.

Specificatie per hoofdproduct
In onderstaande tabel is voor dit thema een specificatie van de hoofdproducten opgenomen. (inclusief mutaties op de reserves)