Bijlagen

Context
De financiële houdbaarheid van het Sociaal Domein staat onder druk. Dat is niet alleen in Helmond zo; alle gemeenten kampen met dit vraagstuk. Een belangrijke oorzaak zijn de sterk stijgende kosten op de onderdelen Jeugd en Wmo.
Bij Jeugd is een toename zichtbaar van het aantal jeugdigen met een indicatie wat versterkt wordt door de toename van inzet van zwaardere en duurdere zorgvormen.
Binnen de Wmo is er een toename van het aantal inwoners dat een beroep doet op een of meerder Wmo voorzieningen. Dit als gevolg van de dubbele vergrijzing (onze inwoners worden ouder, wonen langer zelfstandig thuis en de groep met babyboomers heeft de leeftijd van 65+ bereikt).
Zowel bij Jeugd als Wmo is sprake een niet direct beïnvloedbare mogelijkheid tot sturing op de instroom vanwege de open-einde regeling. Dit zorgt voor een beperkte invloed op de uitgaven.

Op landelijk niveau is de VNG in gesprek met het Rijk om op zowel op het gebied van Jeugd als Wmo tot betere afspraken te komen. De VNG adviseert gemeenten om in de begroting 2025 de tekorten zichtbaar te maken.

Helmondse situatie
Vanwege de oplopende tekorten in het Sociaal Domein is het college begin 2024 gestart met het gedetailleerd in kaart brengen van de financiën voor Jeugd. De oplopende tekorten worden immers met name veroorzaakt door de stijgende uitgaven aan jeugdzorg. Gedurende 2024 werd duidelijk dat de tekorten voor de aankomende jaren niet enkel spelen bij de jeugdzorg, maar ook op het gebied van de Wmo. Ook werd duidelijk dat de omvang van de tekorten dermate groot is dat alleen beheersmaatregelen binnen de jeugdzorg niet tot een duurzaam sluitende begroting zullen leiden. In juni 2024 is daarop een brede werkgroep financiën Sociaal Domein ingesteld. Zij kregen een bestuurlijke opdracht om met voorstellen te komen die leiden tot een duurzaam financieel houdbaar Sociaal Domein. Om hiertoe te komen wordt in 2025 en 2026 de reserve Sociaal Domein ingezet om zorgvuldige en onderbouwde afwegingen te kunnen maken. Meer specifiek is de opdracht te komen met maatregelen die vanaf 2027 leiden tot een sluitende begroting voor het Sociaal Domein.

Inmiddels is het tekort sneller aan de orde dan oorspronkelijk werd verwacht. Tot augustus 2024 was de verwachting dat er in 2025 nog geen maatregelen nodig zouden zijn. Dat zou ons de tijd hebben gegeven om, samen met de gemeenteraad en partners in de stad, zorgvuldig te bekijken welke maatregelen vanaf 2026 nodig zouden zijn en daarbij goed te kijken hoe we de effecten konden minimaliseren.
Helaas hebben wij op basis van de prognose over 2024 in augustus geconcludeerd dat de tekorten sneller oplopen dan verwacht. Dit heeft vooral te maken met een toename van het aantal jongeren dat gebruik (moet) maken van de gespecialiseerde jeugdzorg. Door toename van het tekort is het noodzakelijk om al in 2025 beheersmaatregelen te nemen.

In de onderstaande tabel staat een overzicht van de voorgestelde maatregelen voor 2025. Er is gezocht naar maatregelen die relatief eenvoudig te implementeren zijn en die zo min mogelijk ‘pijn’ doen bij onze inwoners. Daarbij kan opgemerkt worden dat pijnloze maatregelen niet bestaan.

Door bovenstaande extra dekking uit de reserve Sociaal Domein zal deze niet meer voldoende zijn om ook in 2026 te zorgen voor een sluitend beeld. Voorlopig betekent dit een extra opgave voor de besparingsmogelijkheden op het terrein van het Sociaal Domein. Wij zullen u in de voorbereiding van de begroting 2026 besluitvorming voorleggen over de invulling van de opgave voor 2026.

Bovenstaande heeft alleen betrekking op 2025. De opgave voor 2026 en verder vraagt zorgvuldige afweging van onze doelstellingen en de impact van maatregelen op onze inwoners. Daarom wordt zowel u als raad als andere betrokken maatschappelijke partners actief betrokken bij de uitwerking van de beheersmaatregelen voor de jaren na 2025; u kunt hiervoor in 2025 een voorstel van ons verwachten. Dit wordt uiteraard in samenhang met de totale gemeentelijke begroting bekeken.