Een sterker Helmond voor iedereen. Een inclusieve, duurzame en levendige stad. Gebruikmakend van de kansen die de schaalsprong ons biedt. We zijn als college nu ruim twee jaar bezig om deze uitdaging in goede banen te leiden. We hebben daarin belangrijke stappen gezet. Dat is samengevat in de Tussenstand van het Ambitieakkoord die in juni van dit jaar verscheen.
De uitdaging wordt er de komende tijd alleen maar groter op. Want zoals we in de Voorjaarsnota eerder dit jaar al aangaven: er is financieel zwaar weer op komst. Dat geldt zeker niet alleen voor Helmond, want hier hebben alle gemeenten mee te maken. Taken en middelen worden vanaf 2026 ernstig uit balans gebracht door het rijk. Tegelijkertijd stijgen de kosten in het sociaal domein; dat werkt sterk door in ons huishoudboekje, aangezien dit domein bijna de helft van de gemeentelijke begroting beslaat.
Voor Helmond komt daar nog een ontwikkeling bovenop: de schaalsprong. We groeien naar 115.000 inwoners. We hebben steeds gezegd: deze groei is geen doel op zich. Waar het uiteindelijk om gaat is dat de stad sterker wordt en zoveel mogelijk mensen profijt hebben van deze ontwikkeling. Dat gebeurt alleen als we erin slagen van de schaalsprong een kwaliteitssprong te maken. De kosten gaan daarbij wel voor de baten uit. We doen uitgaven en investeringen die normaal gesproken niet door een stad van onze omvang worden gedaan. Anders gezegd: het Gemeentefonds houdt er geen rekening mee dat wij in de nabije toekomst meer inwoners, meer bedrijven en meer bezoekers hebben. Terwijl we de stad daar wel klaar voor moeten maken. In de vorige begroting hebben we dat al zichtbaar gemaakt door geld opzij te zetten voor toekomstige investeringen, en daar gaan we ook de komende jaren mee door.
Onverminderd belangrijk is het toegroeien naar een ‘Andere Overheid’. In de kern is dat het centraal zetten van de leefwereld van onze inwoners en zorgen dat onze dienstverlening en uitvoering op orde zijn. Want in de uitvoering van ons beleid komen inwoners en ondernemers de gemeente tegen. We kunnen nog zoveel goede beleidsstukken en visies maken: vooral in de directe contacten bouwen we aan het vertrouwen tussen overheid en samenleving. Dat begint met ‘houding en gedrag’ in combinatie met de kwaliteit van de uitvoeringsprocessen; dat zijn dan ook aandachtspunten in de doorontwikkeling van onze organisatie en bij de werving van nieuwe medewerkers. Verder zijn dienstverlening, participatie en wijkgericht werken belangrijke pijlers onder deze ambitie.
Financiële bijstellingen
Al deze ontwikkelingen vinden een vertaling in de voorliggende begroting. We ontkomen daarbij niet aan stevige financiële bijstellingen. Gelukkig is ons vertrekpunt een zeer gezonde financiële huishouding, dus we kunnen een stootje hebben. We hebben verder het advies van de Vereniging van Nederlandse Gemeenten ter harte genomen: breng ombuigingen vanaf 2026 in beeld maar maak ze nog niet onomkeerbaar. Daarvoor is de financiële onzekerheid te groot. De hoop is nog steeds dat er betere financiële afspraken met het rijk worden gemaakt.
Voor 2025 geven we wel al concreet aan met welke maatregelen de begroting sluitend is gemaakt. Het bezuinigingsbedrag hebben we in 2025 nog weten te beperken door:
- een beperking van de indexering van subsidies tot 2,5% (in plaats van 4,64%). Overigens stellen we voor het Sociaal Domein voor om een nullijn te hanteren, als onderdeel van een pakket aan maatregelen om het tekort op dit domein terug te dringen (het totaalpakket staat in bijlage 6.13);
- de nieuw in te stellen Reserve Woningbouwfonds te financieren uit de algemene reserve. Het beroep dat we doen op deze reserve is overigens acceptabel, want ons weerstandsratio (De mate waarin de gemeente in staat is om substantiële tegenvallers op te vangen zonder dat dit betekent dat het beleid veranderd moet worden.) ligt rond de 2,7. Dat is ruim boven het in Helmond afgesproken minimum van 1,5 en de landelijke norm van 1,0.
De komende jaren loopt het tekort in het sociaal domein verder op naar circa 16 miljoen euro. We kiezen ervoor om ongeveer 11 miljoen euro te zoeken binnen het sociaal domein zelf, maar ook op zoek te gaan naar maatregelen op andere terreinen omdat wij staan voor een sociale stad. Voor 2026 en verder gaan we over de volle linie inventariseren wat de opties zijn. Dat doen we naast het Sociaal Domein ook voor Ruimtelijk, Economie en Cultuur en voor het Concern. Dat start in het najaar van 2024 en de resultaten presenteren we in de Voorjaarsnota van 2025. Zoals gezegd: we hopen in het belang van onze inwoners dat een bezuiniging van deze omvang uiteindelijk niet nodig blijkt te zijn.
Enkele ontwikkelingen uitgelicht
De toelichting op de begrotingsprogramma’s laat zien dat het beleid zoals ingezet met het Ambitieakkoord, goeddeels wordt uitgevoerd. We zijn volop bezig om de sociale tweedeling te verminderen en gezondheidsverschillen te verkleinen, en bieden hulp en ondersteuning aan mensen die dat nodig hebben. We bereiden ons voor op klimaatverandering en waar mogelijk dragen we ons steentje bij aan het tegengaan daarvan. We investeren in het bereikbaar houden van de stad, brengen de voorzieningen naar een hoger niveau (scholen, sport, cultuur, etc.), revitaliseren bestaande en ontwikkelen nieuwe bedrijventerreinen, investeren in stads- en wijkontwikkeling en zorgen dat de basis op orde komt en blijft (veiligheid, openbare ruimte, dienstverlening/Andere Overheid). Kortheidshalve verwijzen we u naar hoofdstuk 4 waar al die activiteiten zijn toegelicht.
Er zijn ook enkele ontwikkelingen die de komende tijd extra aandacht vragen van ons gemeentebestuur.
Woningbouw
Tot 2040 is het de ambitie om 15.000 woningen toe te voegen in Helmond. Woningen die we niet zelf bouwen; dat doen hoofdzakelijk de ontwikkelaars en woningcorporaties. Wel spelen we een belangrijke rol in het creëren van de juiste randvoorwaarden en in het ruimtelijk proces (met name omgevingsplan en vergunningverlening).
Qua aantallen was 2023 een uitstekend jaar met een toevoeging van bijna 900 woningen. Voor 2024 is de verwachting dat het er ongeveer 400 zijn. Helaas valt de realisatie in 2025 een stuk lager uit omdat enkele projecten vertraging oplopen. We blijven in dat jaar steken op een toevoeging van ruim 200. Weliswaar zijn in de meeste gevallen de planologische procedures doorlopen en omgevingsdialogen gevoerd, maar gaat de daadwerkelijke schop nog niet de grond in. De oorzaken zijn divers en hebben onder meer te maken met stijgende bouwkosten, onzekerheid over regelgeving van het rijk en procedures bij de Raad van State.
Probleem is dan ook niet een tekort aan plannen, maar de realisatie van bestaande plannen. Daarom vinden we het noodzakelijk om als gemeente een flinke impuls te geven aan de woningbouw. In sommige gevallen kunnen we met gerichte maatregelen projecten vlot trekken en knelpunten wegnemen. Ook is geld nodig voor cofinanciering bij toekenning van rijkssubsidies en voor extra inzet van specialisten zoals planologen, planeconomen, verkeerskundigen en juristen. In totaal 10 miljoen euro trekken we daar de komende vier jaar voor uit, waarmee we de reeds aangekondigde Reserve Woningbouwfonds vullen. We verwachten dat de aantallen vanaf 2026 weer kunnen stijgen. Daarvoor is het overigens ook noodzakelijk te anticiperen op de netcongestie (zie hierna).
Netcongestie
In de Voorjaarsnota zeiden we al dat de krapte op het stroomnet ons zorgen baart. Daarmee hebben we niks te veel gezegd, want de problematiek is de laatste maanden nog pregnanter in beeld gekomen. Het gaat nog zeker 10 jaar duren voordat het landelijke elektriciteitsnetwerk weer op orde is. Inwoners beginnen er steeds meer last van te krijgen bij de teruglevering van opgewekte energie. Bedrijven worden geremd in hun ontwikkeling omdat ze bij uitbreiding of verplaatsing geen nieuwe aansluiting krijgen. En het wordt mogelijk ook een probleem voor de geplande woningbouw. Vooralsnog gaat het dan niet om kleinverbruikersaansluitingen, maar woningbouw met een grootverbruikersaansluiting zit al wel in de gevarenzone (met name hoogbouw met lift, verwarmingsinstallatie en ventilatiesysteem). In welke mate het probleem zich daadwerkelijk voor gaat doen, is afhankelijk van de beschikbare netwerkruimte en is op dit moment moeilijk te voorspellen.
We willen als gemeente niet lijdzaam toezien en richten daarom een ‘Aanjaagteam netcongestie’ op. Dat team gaat de contacten met Enexis stroomlijnen, gerichte lobbyactiviteiten uitvoeren, voorstellen doen voor (her)prioritering van projecten en innovatieve oplossingen bedenken en verkennen. We trekken daar 100.000 euro voor uit in 2025.
Sportaccommodaties
Sporten en bewegen staan in onze gemeente hoog in het vaandel. De afgelopen periode rezen er zorgen over het onderhoud van enkele (geprivatiseerde) sportaccommodaties. Naar aanleiding van deze signalen voerden we een brede quickscan (Zie Raadsinformatiebrief (notubiz.nl) , nr. 27, 20 februari 2024) uit van al onze geprivatiseerde sportaccommodaties. We onderzochten onder meer de actuele technische staat, gewenste en noodzakelijke investeringen en renovatie en tot slot de capaciteit en toekomstige behoefte. Daaruit kwam naar voren dat enkele sportverenigingen kampen met een actuele ondersteuningsvraag: RKSV Mierlo-Hout, Hockeyclub Helmond en Polaris. Voor een klein aantal andere verenigingen geldt dat mogelijk ook voor de komende vijf jaar.
Voor ons is dat aanleiding een nieuw beleidskader op te stellen, waarbij ook wordt bekeken of in voorkomende gevallen een pad naar deprivatisering wenselijk en mogelijk is en onder welke voorwaarden. In dat geval nemen wij onderhoud en/of nieuwbouw van een accommodatie op in ons investeringsprogramma en gaat de vereniging de accommodatie van ons huren. Voor verder onderzoek en uitwerking hebben we (eenmalig) 250.000 euro opgenomen in de begroting. Ook hebben we, vooruitlopend op de besluitvorming over het beleidskader, alvast 6 miljoen euro ‘vastgeklikt’ in ons investeringsprogramma ten behoeve van sportaccommodaties. Hiermee kunnen we voor RKSV Mierlo-Hout en Hockeyclub Helmond alvast aan de slag.
Organisatie
Onze organisatie is voortdurend in beweging. We hebben recent een aanpassing in structuur doorgevoerd en op onderdelen is de organisatie al versterkt. Maar ook de komende jaren staan de ontwikkelingen niet stil. We groeien door naar een 100.000+ gemeente en daarbij is onze uitvoeringscapaciteit – kwalitatief en kwantitatief – een blijvend aandachtspunt. We zien ook, mede op basis van een recent uitgevoerde benchmark, dat de organisatie nog niet goed in balans is. Er is meer prioritering nodig. Ook zijn we op enkele cruciale plekken onvoldoende concurrerend met onze arbeidsvoorwaarden, terwijl dat hard nodig is om de juiste mensen te werven én vast te houden.
De resultaten uit de benchmark worden nog nader geanalyseerd en daarna verwerkt tot een meerjarig personeelsplan, dat begin 2025 klaar is. Daarop vooruitlopend is in de begroting een extra uitgave opgenomen voor een gerichte reparatie van arbeidsvoorwaarden en voor opleiding (950.000 euro structureel). Daar tegenover staat een taakstelling van ongeveer 2,6 miljoen euro structureel (efficiencymaatregelen), ingeboekt vanaf 2026. Daarvan wordt 1,3 miljoen euro apart gezet als stelpost, bedoeld om de organisatie te versterken waar dat voor de schaalsprong noodzakelijk is.
Verder doen we een extra investering in de steeds complexer wordende informatievoorziening, want tegenwoordig is zo ongeveer alles met elkaar verbonden. We moeten ervoor zorgen dat we een betrouwbare overheid blijven. Zo is een professionele dienstverlening steeds meer afhankelijk van digitale ontwikkelingen. Organisatiebreed moeten we verzekerd blijven van informatieveiligheid en hoge kwaliteit van data, en ook privacy-eisen vragen extra inzet.
Investeringsprogramma
Het investeringsprogramma laat in één oogopslag zien waar de komende jaren onze investeringen in de stad gaan landen. Flinke bedragen zijn gereserveerd voor onderwijshuisvesting, voor diverse ontwikkelingen in het centrum, voor de leefbaarheid in de wijken, voor de ontwikkeling van Houtsdonk, het Stationskwartier en De Braak fase 2B, voor de fiets- en bereikbaarheidsagenda, voor verduurzaming van het gemeentelijk vastgoed en voor cultuurprojecten. Verder leggen we geld opzij voor strategische grondaankopen, vooruitlopend op het nieuwe grondbeleid.
Ontwikkeling van de lastendruk
Woonlasten
De woonlastendruk voor een gemiddeld huishouden gaat in 2025 met 2,83% omhoog (bij een gemiddelde OZB-waarde van € 346.000). Dat is gelijk aan de inflatiecorrectie. Vertaald naar euro’s is dat een gemiddelde verhoging van 2 euro per maand/24 euro per jaar. Er vindt wel een zekere verschuiving plaats tussen de componenten die deze woonlastendruk bepalen.
Het basistarief voor de afvalstoffenheffing gaat 1,3% omlaag (kostendekkend), maar de werkelijke kosten voor een huishouden zijn afhankelijk van de hoeveelheid (rest)afval die een huishouden aanbiedt. De rioolheffing laten we dalen met 9,1%; volgens de reguliere systematiek zou dat een stijging van 2,3% zijn geweest. Deze daling is mogelijk door meer ‘werk met werk’ te maken: investeringen vanwege klimaatveranderingen worden vaker gekoppeld aan regulier onderhoud en vervanging. De doelstelling van een klimaatbestendige stad in 2050 wordt dan nog steeds gehaald.
Daartegenover staat een stijging van de OZB met 11,0%. Doordat de rioolheffing is gebaseerd op de omvang van een huishouden en de OZB op de waarde van het vastgoed, betekent dat in de praktijk dat mensen met een duurder huis hun woonlasten iets meer zien stijgen: ruim 5% bij een OZB-waarde van 648.000. Vertaald naar euro’s is dat een bedrag van 5,25 euro per maand/63 euro per jaar. De sterkste schouders dragen zo de zwaarste lasten.
Overige lasten
In 2024 heeft er geen indexatie van de parkeertarieven plaatsgevonden; dat gebeurt namelijk tweejaarlijks. Dat verklaart dat het parkeertarief in 2025 wordt geïndexeerd met 9%, want de afgelopen jaren was de inflatie een stuk hoger. Overigens overwegen we om ook voor dit tarief vanaf dit jaar te gaan werken met een jaarlijkse indexering.
De hondenbelasting wordt geïndexeerd met 2,8%; de inkomsten van die belasting worden overigens besteed aan de bestrijding van hondenoverlast en zijn daarmee nagenoeg kostendekkend.
Tenslotte de toeristenbelasting: die gaat voor overnachtingen omhoog van 1,50 euro naar 3,00 euro en voor de camping van 1,00 naar 2,00 euro. We gaan deze inkomsten meer koppelen aan uitgaven die voor toerisme en recreatie worden gedaan.
Behandelprocedure
De bestuurlijke behandelprocedure van de Programmabegroting 2025-2028 is als volgt:
· College van burgemeester en wethouders 17 en 24 september 2024
· Raad (Algemene beschouwingen en vaststelling) 05 november 2024
Portefeuilleverdeling
Burgemeester Elly Blanksma (tot en met 1 november 2024)
Openbare Orde & Veiligheid, Integriteit, Bestuurs- en Juridische Zaken en Kabinet & Protocol,
Burgemeester Sjoerd Potters (vanaf 6 november 2024)
Openbare Orde & Veiligheid, Integriteit, Bestuurs- en Juridische Zaken en Kabinet & Protocol,
Wethouder Arno Bonte
Duurzaamheid, Klimaatadaptatie, Mobiliteit, Energietransitie, Milieu, Openbare ruimte, Natuur en water, Nieuw Brandevoort, Wijkwethouder Brouwhuis.
Wethouder Erik de Vries
Sociale Zaken, Armoedebeleid, Centrumontwikkeling, Schulddienstverlening, Participatiewet, Horeca, Vergunningen en Handhaving, Wijkwethouder Binnenstad en Centrum.
Wethouder Gaby van den Waardenburg
Stedelijke Ontwikkeling, Wonen en grondzaken, Schaalsprong Brainport, Ruimtelijke ordening, Omgevingswet, Vastgoed, Straatnamencommissie, Wijkwethouder Dierdonk en Helmond-Noord.
Wethouder Harrie van Dijk
Sport, WMO, Inclusie, Personeel en organisatie, Huis voor de Stad, De Braak, Wijkaccommodaties, Wijkwethouderschap (coördinatie), Antidiscriminatie en diversiteit, Wonen en zorg, Burgerzaken, Wijkwethouder Helmond-West en Brandevoort.
Wethouder Marita van Lierop
Cultuur, Evenementen, Ouderenbeleid, Vrijwilligers en mantelzorgers, Stadsmarketing, Toerisme en recreatie, Monumenten, Dierenwelzijn, Afval, Wijkwethouder Rijpelberg en Helmond-Oost.
Wethouder Martijn de Kort
Economie, Arbeidsmarkt, Innovatie, Financiën (inclusief inkoop), Automotive Campus, Arbeidsmigranten, Digitalisering, Glasvezelnetwerk, Regionale samenwerking, Deelnemingen, Wijkwethouder Stiphout/ Warande.
Wethouder Thomas Tuerlings
Interim-gemeentesecretaris Piet Buijtels
