Programma 2: Duurzaam en leefbaar

Doelstellingen

• Onze stad is in 2035 klimaatneutraal. We zetten in op duurzame energie in plaats van fossiele brandstoffen
• We doen mee met de Europese actie voor Klimaatneutrale steden. Dat doen we samen met Eindhoven en daarvoor maken een Delta-plan.
• In 2050 is Helmond klimaatbestendig. Hiermee bedoelen we dat onze stad is ingericht op de verwachte klimaatverandering in 2050. Voorbeelden zijn het vergroenen van de stad, meer biodiversiteit, en het bufferen van regenwater.
• De stad zorgt voor 4% energiebesparing per jaar.
• Iedereen heeft binnen 300 meter van de woning een schaduwrijke plek en 40% van alle loop- en fietsroutes is beschaduwd.
• Gas wordt vervangen door collectieve en individuele duurzame warmtesystemen.
• We bouwen voor de toekomst, klimaatneutraal en in stappen circulair.
• We isoleren onze woningbouwvoorraad.
• We realiseren robuuste groenstructuren in de stad, waarin minimaal een basiskwaliteit natuur in stand kan blijven, dan wel zich kan ontwikkelen. De stad wordt groener en natuurrijker.
• Samen met partners realiseren we het Natuur Netwerk Brabant (NNB).
• We werken met bedrijven aan de circulaire opgave.
• We nemen alle inwoners mee in de benodigde transitie, middels Heel Helmond Duurzaam en door een integrale wijkaanpak en samenwerken met strategische partners.
• We geven als gemeente zelf het goede voorbeeld in het besparen energie en het vergroenen van de omgeving. We zorgen voor heldere communicatie.

Wat hebben we al bereikt ?

• Ook voor duurzaamheid geldt dat dit thema op vele terreinen doorwerkt. Zo willen we klimaatbestendig zijn in 2050. Dat wil zeggen: In Helmond maken we onze omgeving klaar voor een veranderend klimaat met extremer weer, zodat onze gemeente ook in de toekomst een fijne en gezonde plek blijft om te wonen, werken en recreëren. Die jaren zijn nodig omdat we zoveel mogelijk ‘werk met werk’ maken: bij geplande werken doen we ook meteen aanpassingen die de openbare ruimte meer klimaatbestendig maken.
  In 2035 willen we al klimaatneutraal zijn: dat gaat over de energievoorziening. De mogelijkheden voor collectieve duurzame energievoorzieningen zijn we volop aan het onderzoeken. We werken vanuit ‘Smart Synergie’ met de Stichting Bedrijventerreinen Helmond aan de circulaire economie: het delen van warmte en water. Hier gaan we de komende jaren mee verder. En dat geldt ook voor het verduurzamen en energiezuinig maken van ons eigen, gemeentelijk vastgoed.
  Inwoners met een kleinere portemonnee helpen we bij het verduurzamen. Door financieel bij te springen en hen te ontzorgen. Denk aan de ‘kierenjagers’ en andere hulp bij het verduurzamen van hun woning. Een maatregel als de eerdergenoemde witgoedregeling helpt natuurlijk ook.
• De invoering van Diftar: het gescheiden inzamelen van afval en betalen naar rato van het aanbod. We hebben met z’n allen een flinke daling van het restafval voor elkaar gekregen: In 2020 was dat nog 237 kilo per inwoner en in 2023 125 kilo. Bijna een halvering! Ook worden de soorten afval veel beter gescheiden. Bijplaatsingen en dumpingen zijn weliswaar gestegen, maar we hebben verschillende acties lopen om die omlaag te krijgen.

Wat gaan we ervoor doen?

Wijkuitvoeringsplannen transitievisie Warmte
De Gemeenteraad heeft de transitievisie Warmte vastgesteld en kennisgenomen van de update in 2023. We werken ook in 2025 aan de onderzoeken en eerste uitvoering in de genoemde prioritaire wijken. Hiervan is participatie met de wijk een belangrijk onderdeel, we doen dit op basis van ons nieuwe participatie beleid. Onderdeel van deze aanpak is tevens te leren en wijkgericht werken verder te ontwikkelen.

In 2025 werken we samen met partners en inwoners aan de benodigde uitvoeringsplannen voor de transitie naar duurzame energie. Hiervoor wordt € 60.000 per jaar uitgetrokken. In 2025 betreft dit het Centrum, Rijpelberg en Brouwhuis, Nieuw-Brandevoort en Helmond-Noord. Deze plannen zullen nog tot 2030 in uitvoering en onderzoek zijn. De ontwikkelingen in 2025 zijn een eerste stap met een vervolg in 2026 en verder.

Uitvoeringsagenda Klimaatbestendig Helmond 2021-2025
Met de Uitvoeringsagenda Klimaatbestendig Helmond 2021-2025 werken we aan uiteenlopende projecten om onze stad klimaat-adaptief te maken; 2025 is het laatste jaar van de huidige uitvoeringsagenda. Het gaat van het ondersteunen van initiatieven in de stad zoals geveltuintjes of groene daken, tot het regelen van cofinanciering voor klimaat-adaptieve maatregelen bij infrastructurele werken.

In 2025 bereiden we samen met onze partners in de stad een nieuwe uitvoeringsagenda 2026-2030 voor die nog concreter toewerkt naar onze doelstelling om in 2050 als stad klimaatbestendig te zijn. De uitvoeringsagenda 2026-2030 wordt in 2025 aan de raad ter vaststelling voorgelegd.
 
Natuur- en Landschapsvisie Groen & Gezond Helmond
In 2025 leggen we de Natuur- en Landschapsvisie Groen & Gezond Helmond inclusief een meerjarig uitvoeringsprogramma Groen & Gezond Helmond ter vaststelling voor. In dit meerjarenprogramma zijn projecten opgenomen die een bijdrage leveren aan een groenere en (be)leefbare stad, zoals realisatie van ecologische verbindingszones en realisatie van nieuwe recreatieve routes.
 
In 2025 leveren we de volgende onderdelen op:

1. Natuur- en landschapsvisie inclusief meerjaars uitvoeringsprogramma
2. Inrichtingsvisie Landschapspark Kloostereind en starten met realisatie van het uitvoeringsprogramma.
3. Integrale visie voor beekdal van de Goorloop inclusief drie inrichtingsplannen voor drie deelgebieden:

1. Het versterken van natuurgebied Groot Goor (Hydrologisch herstel van Groot Goor, beekherstel Goorloop en uitbreiding natuurnetwerk Brabant) aan de zuidkant.
2. Het versterken van het middengebied, herstel van het beekdallandschap in het Goorlooppark tevens ook EVZ (ecologische verbindingszone).
3. Het versterken van het beekdallandschap rondom Goorloop Noord, Stiphoutse Loop en realisatie van de EVZ Schevelingse Loop aan de noordkant van Stiphout en landgoed Croy.

Het betreffen hier integrale gebiedsontwikkelingen welke meerjarig doorlopen.

Regionale Energie Strategie (RES)
Er wordt in 2025 met de 21 gemeenten van de MRE-uitwerking gegeven aan het Samenwerkings- & uitvoeringsprogramma (S&UP) RES. Ook wordt er een besluit genomen over de indiening van een RES 2.0. Dit gebeurt in samenwerking tussen MRE, provincie en waterschappen. Samen werken we ook aan het vraagstuk rondom netcongestie. Zowel het S&UP als de RES zijn in 2025 niet afgerond maar lopen in uitvoering in elk geval tot 2030.

Klimaatcontract
Afgelopen september is opnieuw het Klimaatcontract ingediend. In april 2025 wordt bekend of we het missielabel krijgen. Waar het traject van het contract in 2025 eindigt, is het proces met de stad een doorlopend proces. We blijven projecten van stakeholders monitoren en begeleiden stakeholders met het opzetten van nieuwe projecten. We organiseren bijeenkomsten voor bedrijven, inwoners en maatschappelijke organisaties.

Energiearmoede
Om kwetsbare inwoners met een laag inkomen te ondersteunen in de energietransitie zetten we in op bewustwording en maatregelen om de energielast structureel te verlagen. Dit doen we door middel van het inzetten van kierenjagers (voor huur- en koopwoningen) en door het verduurzamen van particuliere koopwoningen. In 2025 worden alle potentiële woningen in kwetsbare wijken bezocht waar energiearmoede voorkomt. Een kierenjager kijkt of er hulp nodig is bij het aanbrengen van kleine energiebesparende maatregelen. Voor het traject voor verduurzamen koopwoningen is voor de periode 2024-2026 budget voor 800 woningen.

Uitvoering warmtetransitie
In 2025 geven we uitwerking aan de prioritaire wijken, uit de ge-update transitievisie november 2023. Ook wordt de participatie met de wijken opgepakt. De eerste onderzoeken worden in 2025 afgerond (zie ook onderzoek warmte en rolneming) en gesprekken met inwoners worden gevoerd. Uitvoering en vervolg loopt tot 2030.

Rolneming opwek duurzame energie warmte en zon
Op 2 juli 2024 heeft gemeenteraad ingestemd met een onderzoek naar de verschillende opties voor rolneming in de verduurzaming van warmte. Welke rol neemt de gemeente zelf, en welke laat het aan marktpartijen of andere overheden. Dit onderzoek loopt tot in elk geval het 2 ^e kwartaal van 2025. Voor de zomer van 2025 worden de resultaten van het onderzoek met de gemeenteraad gedeeld en er een besluit genomen rondom de eventuele rolneming van gemeente binnen warmtetrajecten. Dit specifiek voor het Centrum. Aansluitend wordt een algemeen plan voor de gehele gemeente verder uitgewerkt. Dat zal lopen tot zeker 2026. Een en ander is mede afhankelijk van besluitvorming rondom de warmtewet vanuit het Rijk en de keuzes die Provincie Noord-Brabant zal maken inzake een provinciaal warmte bedrijf. Deze ontwikkelingen worden meegenomen in het onderzoek en vervolg.

Warmtebedrijf
In 2024 startten we met het onderzoek naar een mogelijk publiek warmtenet in Helmond (centrum) en willen dat hiermee in 2025 duidelijk wordt welke mogelijkheden er bestaan voor de mogelijke oprichting van een publiek warmtebedrijf in Helmond. Een dergelijk warmtebedrijf zou een belangrijke bijdrage kunnen leveren aan de doelen van de door de gemeenteraad in 2021 en 2023 vastgestelde Transitievisie Warmte.

Zon
In 2024 startte de uitvoering van het plan van aanpak voor zon-op-dak. Dit plan bevat zowel informatie over de opschaling van zon-op-dak op woningen, als bij bedrijven, onderwijsvastgoed en maatschappelijk vastgoed. Aangezien veel van deze daken niet van ons zijn, hebben we hierin een faciliterende en ondersteunende rol. Ons eigen vastgoed wordt verduurzaamd volgens de vastgestelde routekaart.

Naar verwachting is eind 2024 het beleid Zon vastgesteld. Dit beleid is afhankelijk van de besluitvorming van de landschapsvisie, aangezien hierin inpassingsvoorwaarden zijn opgenomen. Na vaststelling van beide documenten kunnen vanaf 2025 initiatiefnemers een initiatief starten (op basis van het participatie beleid) en aansluitend een vergunning indienen voor de ontwikkeling van zon-op-land op particuliere grond. In 2025 en volgende jaren geven we verder invulling aan het plan van aanpak zon-op-dak en kan er ook zon-op-veld worden ontwikkeld. De output is mede afhankelijk van oplossingen rond netcongestie en initiatieven van derden.

Inzet op besparen
Om energie te besparen is het van belang dat de woning goed geïsoleerd is. Een goed geïsoleerde woning heeft meerdere voordelen. In 2025 zetten we de lokale isolatieaanpak voort in Helmond, gesubsidieerd met middelen van het Rijk uit het Nationaal Isolatieprogramma. Daarmee richten we ons op de slechtst geïsoleerde woningen van woningeigenaren die ontzorging of ondersteuning bij financiering nodig hebben. Samen met het Energiehuis Slim Wonen organiseren we o.a. bewonersavonden om bewoners te informeren en adviseren over het verduurzamen van hun woning om het energieverbruik omlaag te brengen. In 2025 is het doel om zoveel mogelijk slecht geïsoleerde woningen één of meerdere stappen richting de isolatiestandaard te verbeteren. In 2030 willen we alle 3.500 woningen met energielabel DEFG verduurzaamd hebben.

Toekomstbestendige bedrijventerreinen

• In 2025 willen we over gaan tot de realisatiefase voor de warmterotondes op BZOB, Groot Schooten en Hoogeind. Het initiatief ligt bij de particuliere trekkers.

• Voor de waterrotonde op BZOB geldt dat onze inzet is deze in 2025 fysiek te realiseren. Hiertoe gaan we een SOK aan met exploitant Hydrobusiness over de gemeentelijke financiële bijdrage aan het project, alsmede de voorwaarden van verhuur van de voor het project beoogde kavel. Afronding van het project kan enkel in 2025 als de aanvraag voor een stroomvoorziening dan ook al wordt gehonoreerd.
• Voor de grondstoffenrotonde hebben we een kavel gevonden welke bij wijze van pilot verhuurd kan worden gedurende 2025. In de loop van dat jaar zullen we -afhankelijk van de uitkomsten van de pilot- op zoek moeten naar een definitieve locatie voor de grondstoffenrotonde.
• Het Smart Grids project kent vooralsnog 1 fase: de ontwikkelfase. Op dit moment (tot en met 2024) wordt de ontwikkeling voorzien. Vanaf medio-eind 2024 wordt gestart met pilots, die in 2025 verder gaan. Afhankelijk van de uitkomsten wordt het project vanaf 2025 naar een volgende fase getild
• Het project om bedrijven te stimuleren om op energiegebied samen te werken in energiehubs loopt. De interesse bij bedrijven is gepeild. Als volgende stap wordt technisch uitgezocht wat kansrijke clusters voor samenwerking zijn. Als de bedrijven positief zijn over de uitkomst, start vanaf eind 2024 de uitvoering. Dat loopt door in 2025. Als het een succes is, herhalen we het traject met een volgende lichting bedrijven.

Zie ook hoofdstuk 4.3.3. Bedrijventerreinen / circulaire economie.

Aanjaagteam netcongestie
Het stroomnet is vol en dat is een belemmering voor de plannen van Helmond. Bedrijven, collectieve warmte oplossingen en instellingen zoals scholen komen op de wachtlijst als zij een grote stroomaansluiting aanvragen. Daardoor lopen uitbreidings- en verduurzamingsplannen vertraging op. Voor sommige woningbouwplannen is het nodig dat een bedrijf verhuist, maar omdat het bedrijf op de nieuwe locatie geen stroom krijgt, kan het niet verhuizen. Daardoor kunnen ook woningbouwplannen vertraging oplopen. Op dit moment krijgt reguliere woningbouw nog wel een stroomaansluiting, maar als de congestie verder toeneemt kunnen daar in de toekomst ook wachtlijsten komen.

Om de problematiek op te lossen zijn we afhankelijk van (externe) randvoorwaarden. Dat zijn vooral het tempo waarin de netbeheerders de netten kunnen verzwaren, regels die het Rijk stelt en ontwikkelingen bij de marktpartijen. Als gemeente kunnen we daaraan bijdragen door te zorgen dat de ruimtelijke inpassing en de vergunningprocedures voor nieuwe Enexis-stations zo soepel mogelijk verlopen, en actief te sturen op de planning van projecten. Zonder daarbij andere gemeentelijke belangen uit het oog te verliezen, zoals ruimte voor parkeren, groen of stedenbouwkundige kwaliteit.

We willen oplossingen vinden in nieuwe innovaties, strategische planning, regionale afstemming en gefaseerde uitvoering. Daarvoor richtten we in 2024 een Aanjaagteam Netcongestie op. In 2025 gaat het Aanjaagteam Netcongestie aan de slag om specifieke innovatieve oplossingen (zoals netbewuste woningbouw) uit te werken. Voor het daarbij betrekken van gespecialiseerde externe expertise krijgt dit team beschikking over een werkbudget van € 100.000 (incidenteel). Het Aanjaagteam Netcongestie wordt gevormd binnen de bestaande formatie en zal naar verwachting nodig blijven zolang de congestieproblematiek dat nodig maakt.

Beleidsintensivering

Investeringen

Uitvoering Natuurontwikkeling in kader van B5-bod  
Helmond wil groen en gezond zijn. Natuur en groen vormen hierbij een belangrijke drager voor onze stad en het buitengebied. Om in te kunnen spelen op de gevolgen van klimaatverandering en achteruitgang van biodiversiteit te stoppen is het noodzaak dat we Helmond de komende jaren klimaatbestendiger en fors groener maken. Een sterk robuust groen raamwerk, levert een belangrijke bijdrage aan de leefbaarheid en de gezondheid van onze bewoners (zowel mens als dier). Gelijktijdig zijn we ons ervan bewust dat door de huidige opgaven (woningbouw, infrastructuur, bedrijvigheid, energietransitie) de druk op de schaarse “vrije” groene ruimte in Helmond steeds verder toeneemt. We willen een betere balans tussen deze opgaven en de totale groenblauwe opgaven van Helmond.

Tekst aangeleverd door Danielle Valkenburg 30-07-2024 11:10
Dit budget is zoals aangegeven inzet om de uitvoering van het Energiehuis Slim Wonen voor 2024 vorm te geven. Voor 2025 staat 190.000 opgenomen.

Uitvoering duurzaamheid/ klimaatopgave
De transitie naar duurzaamheid en de klimaatopgave vragen ten behoeve van de uitvoering aanvullend investeringen en onderzoeksgeld. Een eerste stap is gezegd op basis van het besluit wat op 2 juli 2024 is genomen rondom de vraagstukken volgend uit de nieuwe warmtewet, de ontwikkeling van een warmtebedrijf en de rol die wij hierin als gemeente moeten nemen. Hiervoor is een deel van de eerder beoogde middelen vrijgemaakt. De resterende middelen worden ingezet om de komende jaren de integrale wijkplannen, de ambitie 2040 en de agenda klimaatadaptatie vorm te geven.

Specificatie per hoofdproduct
In onderstaande tabel is voor dit thema een specificatie van de hoofdproducten opgenomen. (inclusief mutaties op de reserves)