Weerstandsvermogen en risicobeheersing

De inventarisatie van de risico’s en daarmee de berekening van de benodigde weerstandscapaciteit
geschiedt binnen de gemeente Helmond door de specifieke risico’s financieel te kwantificeren en
algemene risico’s te benoemen. De specifieke risico’s zijn risico’s die van toepassing zijn op Helmond.
Allereerst wordt een inschatting gemaakt van de kans dat dit risico zich voordoet. Hierbij worden de
volgende uitgangspunten gehanteerd:

• Zeer klein (factor 0,1)
• Klein (factor 0,3)
• Midden (factor 0,5)
• Groot (factor 0,7)
• Zeer groot (factor 0,9)

Voor een aantal risico’s zijn al beheersmaatregelen genomen. De kwantificering van deze
beheersmaatregelen brengen we in mindering op het risico. Per saldo ontstaat dan een restrisico. Het
totaal aan restrisico resulteert dan in de benodigde weerstandscapaciteit. Naast de specifieke risico’s
kennen alle gemeenten ook algemene risico's. De verschillende risico's lichten we in de volgende
paragraaf toe.

Specifieke risico's
In onderstaand overzicht staan de gekwantificeerde risico’ en hiermee de berekening van de benodigde weerstandscapaciteit van de gemeente Helmond.

Ad 1. Juridische claims
De gemeente Helmond loopt juridische risico’s. De omvang van het risico laat zich moeilijk schatten. De kans op juridische claims wordt als laag gewaardeerd.

2a. Sociaal Domein
Bijna alle regelingen binnen het Sociaal Domein zijn open einderegelingen op basis van uitvoering van
wet- en regelgeving. Dit brengt risico's met zich mee als de vraag naar zorg groter is dan voorzien. Afgelopen jaren was sprake van stijgende kosten voor specialistisch jeugdzorg waardoor het budget voor jeugdzorg is overschreden. In 2024 zijn we gestart met het verkennen van beheersmaatregelen te komen voor het onderdeel Jeugd, waarmee we duurzaam binnen de begroting uitkomen. We gaan voor de bepaling van het risicobedrag uit van een 5% overschrijding van het budget wat leidt tot een risico van ongeveer € 4 miljoen. De grondslag voor dit risico is gebaseerd op de budgetten Wmo, Jeugd en rondkomen vanuit de jaarrekening 2023.

2b. Participatiewet Gebundelde uitkering (BUIG)
Aangezien de BUIG het karakter heeft van een open einderegeling, is het risico op een overschrijding
van het budget aanwezig. De Participatiewet wordt voor de deelnemende gemeenten uitgevoerd door
de Gemeenschappelijke Regeling Senzer. Na inzet van het weerstandsvermogen van Senzer, blijft de
eindverantwoordelijkheid voor dit risico bij de afzonderlijke gemeenten. Uit de begroting 2025 van Senzer blijkt dat het weerstandsvermogen van Senzer voldoende is om de risico’s zelf op te vangen. De kans dat we als gemeente worden aangesproken op ons aandeel wordt als klein ingeschat.

3a/b. Verstrekte geldleningen en borgstellingen
Het volume van verstrekte geldleningen en borgstellingen is ten opzichte van vorig jaar nagenoeg gelijk gebleven, Het totaal aan verstrekte geldleningen bedraagt € 22,1 miljoen en de gewaarborgde geldleningen € 58,9 miljoen. De kans dat er een beroep wordt gedaan op de gemeente wordt als beperkt ingeschat. Op basis hiervan bedraagt het waarschijnlijke risico € 8,1 miljoen.

4.Vennootschapsbelasting
De gemeente is sinds 1 januari 2016 belastingplichtig voor de vennootschapsbelasting. De mate waarin een fiscaal verlies of een winst wordt gerealiseerd is hoofdzakelijk afhankelijk van het grondbedrijf. Resultaten fluctueren aanzienlijk en zijn afhankelijk van de waardering van initiële grondexploitaties, vaststelling nieuwe projecten, afsluiting lopende projecten, planwijzigingen nadien, complexe fiscale regels met betrekking tot renteaftrek en kostenontwikkelingen. 

5. Fiscale claims
Ten aanzien van diverse (fiscale) onderwerpen kan er altijd onverwacht een claim van de belastingdienst ontstaan. Dit wordt veroorzaakt door de complexiteit van de fiscale wetgeving en de verwevenheid daarvan in alle (financiële) processen binnen de gemeente. De afzonderlijke risico’s worden samengevoegd tot één fiscaal risico. De belastingdienst kan eventuele fouten herstellen over de periode van de afgelopen vijf jaar waardoor het financieel risico aanzienlijk kan zijn. De gemeente is Horizontaal Toezicht met de belastingdienst overeengekomen, waardoor continue in overleg wordt getreden. De kans op fiscale claims wordt dan ook laag gewaardeerd.

6. Cyberrisico's
De informatiebeveiligingsdienst van de VNG geeft aan dat voor overheden het risico op schade door een mogelijke cyberaanval toeneemt. Er zijn landelijk meer meldingen van ransomware met destructieve gevolgen en er worden steeds meer kwetsbaarheden in software geregistreerd. Ook zijn gemeenten afgelopen jaren regelmatig geconfronteerd met incidenten die ontstaan zijn bij derden waarbij de gevolgen in de eigen gemeente merkbaar waren. Een gemeente neemt deel in veel samenwerkingsverbanden en maakt gebruik van diensten van derden zoals softwareleveranciers.

Gemeente Helmond heeft waardevolle informatie te verliezen of kan schade lijden als informatie niet meer beschikbaar is. De kans dat de gemeente te maken krijgt met cybercrime wordt als groot ingeschat. De kans dat dit omvangrijke gevolgen heeft voor de applicaties en de bedrijfsvoering wordt echter als klein ingeschat. Er wordt continu geïnvesteerd in infrastructuur en medewerkers om deze risico's te beheersen. Daarnaast is een verzekering afgesloten met een beperkte dekking voor de schade en een dekking voor expertise om de omvang van de schade te beperken. De uitdaging voor komend jaar is gelegen in een versterking van het volwassenheidsniveau voor informatiebeveiliging om in te spelen op een voortdurend stijgend dreigingsbeeld.
7. Calamiteiten
Calamiteiten en (natuur)rampen hebben een grote impact en schade op de Helmondse bevolking. Hierbij kunnen grote schades ontstaan die niet door verzekering worden gedekt.

8. Prijsontwikkeling bouwkosten
De onvoorspelbare markt zorgt ervoor dat het prijsverloop moeilijk is in te schatten. Het kan daardoor voorkomen dat de huidige budgetten niet meer toereikend zijn. We houden rekening met een verwachte gemiddelde prijsstijging van 11 miljoen op de openstaande budgetten, na aftrek van De Braak.

9. Grondbedrijf
Het grondbeleid van Helmond ligt vast in de nota grondbeleid 2024. Deze begroting is opgesteld vóór de behandeling van de nota grondbeleid in de raad. De paragraaf Grondbeleid geeft een nadere onderbouwing en toelichting op de uitvoering daarvan.

Jaarlijks wordt bij de jaarrekening een uitgebreide herziening gedaan van de te verwachten eindresultaten op de Bouwgronden in Exploitatie (BIE). Daarbij wordt zoveel mogelijk rekening gehouden met de op dit moment bekende omstandigheden en feiten. Naast deze omstandigheden en feiten zijn er echter ook nog onvoorziene risico’s. Het grondexploitatieproces is namelijk een langlopend proces. De einddata van de langstlopende projecten (Brandevoort 2 op 1 januari 2039 en Automotive Campus op 1 januari 2041) liggen nog ver weg. De verhouding tussen deze onvoorziene risico’s in de grondexploitatie en de middelen die we hebben om deze risico’s op te vangen bepaalt de ratio van het weerstandsvermogen grondbedrijf.

Weerstandsvermogen Grondbedrijf
De stand van de reserve grondbedrijf inclusief het jaarrekening resultaat van 2023 is € 62,0 miljoen. In de nota grondbeleid 2024 is besloten dat de voorziening voor verwachte verliezen wordt opgehoogd van contante waarde naar eindwaarde. Deze ophoging van € 16,0 miljoen wordt gedekt uit de reserve grondbedrijf. De stand van de reserve grondbedrijf wordt daarmee € 46 miljoen.
Op de BIE’s met een verwacht positief eindresultaat zit nog een winstpotentie van in totaal ruim € 14,0 miljoen (op eindwaarde). Deze winsten zullen in de komende jaren worden bepaald volgens de Percentage of Completion (POC) methode en worden toegevoegd aan de reserve grondbedrijf.

Risicoanalyse
Bij de jaarrekening 2023 is een uitgebreide risicoanalyse uitgevoerd op de grondexploitaties. Daarbij is bepaald dat het risicobedrag ligt tussen de € 10 en € 27 miljoen. Bij de jaarrekening 2024 zal bij de uitgebreide herziening van de grondexploitaties ook weer een nieuwe risicoanalyse worden uitgevoerd.

Algemene risico's

Netcongestie
Netcongestie treedt op als de vraag naar transport van elektriciteit groter is dan de capaciteit van het elektriciteitsnet. Gemeente Helmond krijgt hier steeds meer mee te maken bij de realisatie van projecten voor de stad.